Dat is een eenvoudige vraag, met een niet eenvoudig te geven antwoord. Hoe snel gaan de diverse ontwikkelingen die de arbeidsmarkt beïnvloeden op macro-, meso- en microniveau? Op welke wijze gaan de politiek en de media reageren? Wat is de snelheid waarmee zich de diverse in elkaar grijpende factoren zich ontwikkelen? En misschien wel de belangrijkste vraag. Wat doet dit alles met gevoel van het individu en welke emoties gaan leidend zijn? Met Prinsjesdag in het vooruitzicht open ik graag de discussie. Dit blog geeft geen oplossing, die broek is te groot, maar wel stof tot nadenken over de arbeidsmarkt.

Op wereldniveau hebben we te maken met een aantal zeer invloedrijke ontwikkelingen. Na de Coronacrisis hebben we te maken met de oorlog in de Oekraïne die een enorme invloed heeft op vele fronten. Hierdoor zijn we in een energiecrisis gekomen die weer leidt naar een wereldwijde economische crisis. Maar ook spanningen waarbij grote blokken met landen zijn ontstaan die tegenover elkaar staan (VS, China, Rusland). En waarvan niemand weet hoe zich dat gaat ontwikkelen. Kortom, de onzekerheid is groot, hetgeen in veel landen ook weer tot diverse nationale uitdagingen leidt.

Nederland

Op nationaal niveau in Nederland zien we de gevolgen hiervan in de snel expanderende energiekosten wat lijkt uit te monden in een economische crisis. Met mogelijk grote gevolgen voor de arbeidsmarkt. Daarnaast spelen een aantal grote items zoals de klimaat- en stikstofdiscussie, de actuele situatie met betrekking tot asielzoekers en de gevolgen voor de toch al te krappe woningmarkt. Voeg daar de vergrijzing, uitdagingen met kinderopvang en toenemend ziekteverzuim aan toe en we hebben een explosieve cocktail! Laten we eens verder inzoomen op de arbeidsmarkt. Wat zijn de cijfers en welke ontwikkelingen zijn van invloed?

Arbeidsmarkt cijfers

In 2022 hebben we naar schatting een historisch hoog aantal van 1,4 miljoen vacatures. In 2023 zullen dat er 1,2 miljoen zijn, nog steeds hoog. De arbeidsparticipatie in ons land is bijna 75%, waarvan er 4,5 miljoen mensen parttime werken. De werkloosheid is momenteel 3,8%, weliswaar licht groeiend, maar ook extreem laag. 38% van de werkgevers geeft aan een tekort aan medewerkers te hebben, wat in veel gevallen leidt tot een verhoogde werkdruk. Deze werkdruk leidt tot een hoger ziekteverzuim, deze is de laatste paar jaar gegroeid van gemiddeld 4,5% naar momenteel meer dan 6%.

Overigens geeft één op de negen parttimers aan meer uren te willen werken. Hiervoor moet dan wel weer betere kinderopvang gefaciliteerd worden. Daarvoor is weer meer personeel nodig… De economie groet overigens wél, tussen de 2,5 en 5,4 procent, maar de inflatie is op dit moment meer dan 12%, historisch hoog en aanmerkelijk meer dan de groei!

Ontwikkelingen

We hebben al jaren zien aankomen dat de vergrijzing op de arbeidsmarkt een uitdaging wordt, we zitten er momenteel middenin. Daarnaast is de doorstroom onder oudere medewerkers minder groot. De kans dat je als oudere nog een andere baan vindt wordt steeds kleiner, leeftijdsdiscriminatie leeft volop. Dit biedt minder doorgroeikansen aan jongere medewerkers, maar remt ook innovatie in arbeidsmarktdenken. “Oude” leidinggevenden blijven vaker steken in klassieke patronen. Bij de jongere generaties zien we ook een mentaliteitsverandering met betrekking tot beleving van werk in relatie tot betekenisvol leven en vrije tijd. Hierdoor zie je dat er andere keuzes worden gemaakt zoals het werken als remote professional, platformwerker of een andere vorm van werken als zzp’er of ondernemer in een startup.

Ook dit heeft consequenties voor het aanbod op de reguliere banenmarkt. Overigens zie je het aantal zzp’ers ook toenemen onder druk van de krapte op de arbeidsmarkt. Op korte termijn kan het lucratiever zijn om hiervoor te kiezen, ondanks de uitdagingen om zelf je sociale vangnet te moeten regelen. Aan de andere kant van het spectrum zijn de vakbonden op jacht naar hogere lonen, terecht, maar het kan op termijn ook weer leiden tot (kosten)efficiency maatregelen door werkgevers, zoals ontslag. Complex ís het!

Wat zijn dan de oplossingen?

“Als ik die had zat ik niet op deze plek” is natuurlijk snel gezegd. Ik ga toch een poging wagen een aantal voor de hand liggende onderwerpen eruit te lichten, met name gericht op de arbeidsmarkt.

  • Als alle parttimers een paar uur meer per week gaan werken, een actueel voorstel, lijkt het gat tussen vraag en aanbod snel gedicht. De grote vraag is echter of dit de juiste uitbreiding van uren is voor de specifieke vraag in de markt. Als je ziet waar de krapte in de markt zit dan past dit grotendeels niet op een eventuele uitbreiding van uren voor parttimers. Toch verdient dit een kans, het kan een begin zijn.
  • Afstemming van de juiste opleidingen op de (toekomstige) vraag in de markt zou veel specifieker ingezet kunnen worden. Dit kan al vanaf het moment van studiekeuze, wat begint met bewustwording en communicatie vanuit overheid en onderwijs met betrekking tot kansen op werk. Minder kansen, minder opleidingsplaatsen.
  • Op korte termijn zou je harder kunnen inzetten op “seniore zij-instroom”, ouderen scholen op harde kennis, de zachte competenties zijn vaak beter ontwikkeld door leeftijd en ervaring. Hiermee boor je een grote, slecht benutte doelgroep aan.
  • Daar tegenover zou het verjongen van directies en MT’s van bedrijven kunnen leiden tot innovatieve inzichten in werkgeverschap en vraagstukken op arbeidsmarktgebied.
  • Dit zou ook kunnen werken voor de politiek, vakbonden en werkgeversorganisaties: loslaten van oude waarden en accepteren dat er krachten zijn in werkbeleving die niet om te draaien zijn. Meeveren naar de toekomst!
  • Overigens geldt dat ook voor aannamebeleid, een kandidaat die elke drie jaar een andere functie heeft, is geen jobhopper maar in de regel iemand die werkt aan persoonlijke ontwikkeling. Die persoon kan dus waardevol zijn!
  • Inzet op hybride werken kan ook (als de baan het toestaat) kansen geven. In de praktijk blijkt dat de efficiency toeneemt.
  • Bovendien komt er met vluchtelingen veel kennis en kunde ons land binnen. Steviger hier op inzetten is ook een behoorlijke kans. Dit begint wel met ervoor open staan, eisen te stellen en wederzijds inspannen om te ontwikkelen.

Ik realiseer me dat er al veel gebeurt om een gezonde arbeidsmarkt te realiseren en dat er veel beweging is. Wat voor mij belangrijk is, is om niet te veel krampachtig vast te houden aan vaste waarden en oude zekerheden. De oplossing begint met een verandering van mentaliteit, onder ogen zien van niet te stoppen ontwikkelingen. En deze meenemen in maatregelen.

Heb jij constructieve ideeën over hoe we deze uitdagingen kunnen oppakken in 2023! Deel ze met ons!

Onze vacatures zien? Ga dan naar ons vacatureoverzicht!